Okresy rozwojowe
Wiek do 3 miesięcy:
- cechy rozwojowe: miękki kościec, wiotkie mięśnie, niedorozwój strefy czucia;
- charakterystyka: ruchy błędne, przygotowujące do władania ciałem. Bezwład tułowia.
Wiek od 3 do 6 miesięcy:
- cechy rozwojowe: jak wyżej, początki ruchowej koordynacji;
- charakterystyka: początek ruchów skierowanych, nauka władania ciałem;
- ingerencja wychowawcza: ingerencja ruchów, indywidualna krótkotrwała zmiana położenia ciała.
Wiek 1 rok:
- cechy rozwojowe: Poczucie równowagi, rozwój proprioceptoryki, ślady dojrzewania pól rzutowych. Tworzenie się synergii;
- charakterystyka: przygotowanie się do ruchów lokomocyjnych. Manipulacja. Początek praksji.
Wiek 1- 3 lata:
- cechy rozwojowe: mięśnie słabe, postęp w wapnieniu kości, dojrzewanie wyższych ośrodków psychomotoryki. Formowanie się krzywizny piersiowej i szyjnej w kręgosłupie;
- charakterystyka: zaciekawienie, ożywienie ruchowe. Manipulacyjne samotne zabawy. Ożywienie lokomocyjne. Półchód – półbieg. Mowa. Rozwój praksji. Pokonywanie trudności w zachowywaniu równowagi;
- ingerencja wychowawcza: zabawy lokomocyjne, zabawy naśladowcze.
Wiek 3 – 7 lat:
- cechy rozwojowe: duże wzmocnienie mięśni i kośćca. Czynnościowe dojrzewanie wszystkich ośrodków centralnego układu nerwowego;
- charakterystyka: chęć popisu, impulsywność ruchowa. Bujna wyobraźnia, ciekawość, wścibskość. Trudność skupienia uwagi. Egocentryzm towarzyski. Zabawy w towarzystwie;
- ingerencja wychowawcza: zabawy ruchowe w zespołach, ruchowa ilustracja opowieści, ruchowe sztuczki. Wszechstronność ruchu. 5 rok – apogeum motoryki.
Wiek 7 – 9 lat:
- cechy rozwojowe: umięśnienie i kościec sformowane, ale mało wytrzymałe na wysiłek. Reakcje nużenia się przy monotonii podniet. Brak zrostów trzonów kości z nasadami. Obniżenie się przyrostu wzrostu. Wzmożenie się przyrostu wagi. Obniżenie się ruchliwości. Pierwsze oznaki refleksji;
- charakterystyka: zabawy towarzyskie. Ambicja popisu i przewodnictwa w zabawowych formach ruchu. Zainteresowanie ścisłym ruchem. Duża potrzeba ruchowego wyżycia się. Zabawy konstruktywne. Zainteresowanie regułą zabawy. Początek gry;
- ingerencja wychowawcza: zabawy gromadne. Początki gier. Ruchowe ilustracje. Proste formy gimnastyki. Wszechstronność ćwiczeń ruchowych. Ćwiczenia korektywne w formie zabawy i gry. Nieforsowne marsze. Nauka pływania. Tańce, krótkotrwałe biegi terenowe, lekka praca.
Wiek 9 – 12 lat:
- cechy rozwojowe: rosnący wciąż kościec, niedostateczna wytrzymałość na wysiłek. Formowanie się lędźwiowej krzywizny kręgosłupa. Słaba siła mięśni. Obniżenie się ruchliwości. Umiejętność ześrodkowania uwagi. Duże zdolności koordynacji;
- charakterystyka: zabawy bohaterskie, gry ruchowe, zainteresowania gimnastyczne. Ambicje sportowe. Skłonności do włóczęgostwa. Poglądy badawcze. Zainteresowania konstruktywne. Ambicje bohaterstwa. Skłonność do wędrówek. Duża skala ruchowych zainteresowań;
- ingerencja wychowawcza: gry sportowe, terenowe zadania ruchowe. Ścisłe formy gimnastyczne, ćwiczenia lekkoatletyczne w formie prymitywnej. Zabawy konstruktywne. Sport rozrywkowy. Unikanie dużego rozprostu mięśni. Sporty przestrzenne – lokomocyjne. Hartowanie. Około 10 lat II apogeum.
Wiek 12 – 17 lat:
- cechy rozwojowe: kończący się okres zrastania się nasad kostnych z trzonami. Dysproporcje rozwojowe. Chwiejność układu nerwowego. Dyspozycje ruchowe;
- charakterystyka: nieopanowanie ruchowe. Męczenie się. Niezgrabność. Małe zainteresowanie ruchowe. Skłonność do wędrówek samotnych. Zainteresowanie konstruktywne. Sensytywność. Skłonność do wzruszeń. Niewytrzymałość ruchowa. Skłonność do macierzyństwa;
- ingerencja wychowawcza: gry sportowe. Gimnastyka z małym natężeniem. Sporty rozrywkowe. Wycieczki. Gry terenowe na wyższym poziomie z zadaniami ścisłymi. Praca warsztatowa. Zaprawa sportowa o średnim natężeniu. Biegi orientacyjne.
Wiek 18 – 21 lat:
- cechy rozwojowe: ustrój kostny, mięśniowy i nerwowy a formowanie. Niezakończony okres wzrostu. Wszechstronne dojrzewanie;
- charakterystyka: wszechstronność możliwości ruchowych. Powrót harmonii w sferze psychomotoryki;
- ingerencja wychowawcza: sporty możliwe wielostronne. Gry i ćwiczenia gimnastyczne. Oglądny trening sportowy. Sporty przestrzenne.
Wiek 21 – 40 lat:
- cechy rozwojowe: pełnia ruchowego i psychicznego rozwoju;
- charakterystyka: specjalizacja sportowa. Gimnastyka intensywna. Korektywa jednostronności ruchowej;
Wiek 40 – 60 lat:
- cechy rozwojowe: obniżenie zainteresowań ruchowych. Skłonność do sedenteryzmu. Skłonność do zaburzeń w obrębie metabolizmu do schorzeń artretycznych I osłabienia układu krążenia;
- charakterystyka: sportowanie. Gimnastyka codzienna o akcentach korektywnych. Aktywne postacie wypoczynku.
Wiek powyżej 60 lat:
- cechy rozwojowe: kruchliwość układu kostnego. Wiotczenie mięśni. Ruchowe dysocjacje;
- charakterystyka: całodzienna krótka gimnastyka dla rozruszania stawów i wydłużania mięśni. Ruch na wolnym powietrzu, lekka praca ręczna.